PORADNIK JĘZYKOWY

• Prof. dr hab. Stanisław Dubisz, dziekan Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, zastępca prezesa Zarządu Głównego Towarzystwa Kultury Języka oraz redaktor naczelny „Poradnika Językowego” obchodzi w tym roku jubileusz czterdziestolecia pracy naukowej i dydaktycznej. Jego drogę życiową – jako badacza języka i nauczyciela akademickiego – przedstawia tekst Eweliny Kwapień.
• Analiza składniowo-semantyczna, badająca relacje syntaktyczne, w jakie wchodzą określone jednostki leksykalne, pozwala dość precyzyjnie ustalać znaczenia tych jednostek i m.in. weryfikować tezy o ich synonimiczności. Metoda ta posłużyła Jolancie Chojak – autorce artykułu O wyróżnianiu i nagradzaniu – także do zweryfikowania tezy o synonimiczności czasowników: wyróżnić (kogoś) i nagrodzić (kogoś).
• Badania antroponimii i toponimii miejscowości są istotne dla badań językoznawczych, historycznych i kulturoznawczych. Taki właśnie charakter ma opracowanie Wandy Decyk-Zięby pt. O nazwach i ludziach – studium onomastyczne (na przykładzie wsi Wilczogęby w gm. Sadowne) poświęcone antroponimii i toponimii wsi w pow. węgrowskim na Mazowszu.
• Słownictwo religijne w gwarach ludowych jest interesującym przedmiotem badań z punktu widzenia zarówno językoznawczego, jak i kulturoznawczego. Zbigniew Greń – autor artykułu Słownictwo religijne w gwarach Śląska Cieszyńskiego – ustala mapę pola leksemów dotyczących sfery wyznaniowej oraz weryfikuje tezę o znacznym wpływie zróżnicowania wyznaniowego w tym regionie na leksykę gwarową.
• Źródłowe badania nad leksyką gwarową czasów dawnych są trudne lub prawie niemożliwe ze względu na ograniczony zasób tekstów pisanych. Badania nad XIX-wiecznymi słowniczkami gwarowymi stanowią cenne źródło, ponieważ oddają ówczesny stan wiedzy o polskich gwarach ludowych, o ich zróżnicowaniu, ilustrują ewolucję teorii opisu leksykograficznego słownictwa gwarowego. Znaczenie słowniczków gwarowych przedstawia Halina Karaś w artykule Dziewiętnastowieczne słowniczki gwarowe jako przedmiot badań językoznawczych.
• Teksty pisane, w tym utwory literatury pięknej, są cennym źródłem badań nad historią języka i świadomością językową użytkowników języka, co pokazuje opracowanie Aliny Kępińskiej Nazwy narodów i innych grup etnicznych w „Panu Balcerze w Brazylii” Marii Konopnickiej, który to utwór jest tu traktowany jako cenny literacki dokument losów polskiego chłopstwa.
• Losy zapożyczeń leksykalnych z języka francuskiego, galicyzmów, które stanowią dość pokaźną część polskiej leksyki ogólnej, stwarzają pretekst do formułowania przez Józefa Porayskiego-Pomstę, autora artykułu Galicyzmy jako podstawa derywacyjna wyrazów polskich, uwag o charakterze również metodologicznym.
• Leksyka polityczna jest interesującym obszarem obserwacji przekształceń, jakie dokonują się w polskiej polityce. Dynamiczny rozwój tej leksyki i mechanizmy tego rozwoju są związane z charakterem i jakością dyskursu politycznego. Opis tych procesów i mechanizmów znajdujemy w artykule Elżbiety Sękowskiej Glosa do „Polskiej leksyki polityczno-społecznej na przełomie XX i XXI wieku”.
• Badania nad znaczeniem jednostek leksykalnych na tle kontekstu są tematem artykułu Elżbiety Wierzbickiej-Piotrowskiej pt. Wpływ kontekstu na znaczenie niektórych zaimków nieokreślonych. Autorka udowadnia, że żaden zaimek nieokreślony nie może być dobrze zrozumiany bez uwzględnienia znaczeń naddanych, które towarzyszą każdej wymianie zdań; znaczenia naddane mogą się pojawić dopiero w konkretnej wypowiedzi, stąd potrzeba badania kontekstów, w jakich występują zaimki nieokreślone.
• Do naszych wzajemnych relacji, które budujemy nie tyle na słowach, ile na działaniach, należy zaliczyć relację przyjaźnienia się. Refleksja nad tym, co istotne w niej, a także analiza kolokacji prawdziwy przyjaciel stanowią temat artykułu Zofii Zaron pt. „Prawdziwy przyjaciel” – refleksje (około)semantyczne.

***

Współczesna polszczyzna – leksyka – leksyka gwarowa – leksyka religijna – semantyka językoznawcza – socjolingwistyka – onomastyka – słowotwórstwo – zapożyczenia leksykalne