PORADNIK JĘZYKOWY
NUMER 5 / 2012
W ZESZYCIE
- Upłynięcie 100. rocznicy publikacji ostatniego tomu Słownika gwar polskich Jana Karłowicza (1836–1903) pozwala na przypomnienie sylwetki tego wybitnego badacza – etnografa i folklorysty, leksykografa i językoznawcy, animatora polskiego ruchu umysłowego w Warszawie i Wilnie, którego rękopiśmienna spuścizna (m.in. przekłady, publicystyka, korespondencja) czeka w archiwach na opracowanie.
- Dorobek Jana Karłowicza obejmuje ok. 1000 pozycji bibliograficznych, z czego ok. 300 dotyczy językoznawstwa, wśród których znajdują się opracowania odnoszące się zarówno do języka polskiego, jak i języka litewskiego – dotąd mniej znane, a istotne dla charakterystyki dorobku naukowego tego badacza.
- Badania typologiczne pozwalają wychwycić te różnice, występujące między językami, które są wynikiem tej samej tendencji, ale w innej fazie rozwoju. W taki sposób można wyjaśnić, dlaczego w języku polskim przymiotnik może prawie zawsze występować przed i po rzeczowniku, a w języku francuskim tylko w postpozycji.
- W realizacji strategii nadawczo-odbiorczej danego komunikatu płaszczyzna metatekstu ma doprowadzić do przyjęcia przez odbiorcę tekstu zgodnie z intencjami jego nadawcy; dzieje się tak zarówno w komunikatach współczesnych, jak i z epok dawnych, czego wyznacznikami mogą być np. środki graficzne i typograficzne.
- Językowy obraz świata kształtuje się w powiązaniu z realiami epoki kulturowej. W romantycznej retoryce religijnej konceptualizacja kapłana obejmuje profil sługi bożego i sługi ludzi, patrioty i męczennika, przewodnika narodu, ale także zdesakralizowanego grzesznika.
- Tekst artystyczny wpływa na model pojęciowy słowa, gdyż z jednej strony opiera się na wyznacznikach leksemu występującego w języku ogólnym, z drugiej zaś jego użycie poetyckie wnosi nowe składniki mentalnego obrazu pojęcia.
***
Leksykografia – historia badań językoznawczych – badania typologiczne – podobieństwo języków – kategoria metatekstu – retoryka religijna – językowy obraz świata – język artystyczny – semantyka tekstu artystycznego
ARTYKUŁY I ROZPRAWY
-
Halina Karaś : O potrzebie badań nad życiem naukowym przełomu XIX i XX wieku. Jan Karłowicz (1836–1903) jako animator ówczesnego „ruchu umysłowego”
-
Krystyna Rutkowska : Zasługi Jana Karłowicza dla języka i folkloru litewskiego
-
Marek Gawełko : O szyku przymiotnika polskiego z perspektywy indoeuropejskiej
-
Kinga Tutak : Metatekst w Skarbie karmelitańskim z 1676 roku
-
Izabela Kępka : Językowy profil kapłana w przepowiadaniu ks. Hieronima Kajsiewicza Cr (1812–1871)
-
Beata Kuryłowicz : Tekst artystyczny: model pojęciowy, semantyka słowa, tło kulturowe (na przykładzie opisu semantycznego słowa stokrotka w młodopolskich tekstach poetyckich)
SŁOWNIKI DAWNE I WSPÓŁCZESNE
SPRAWOZDANIA, UWAGI, POLEMIKI
- Stanowisko Rady Języka Polskiego przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk w sprawie statusu języka polskiego w publikacjach naukowych
- Uchwała Zarządu Głównego Towarzystwa Kultury Języka w sprawie ochrony polskiego języka naukowego
- Sprawozdanie prezesa Towarzystwa Kultury Języka za rok 2011
-
Agnieszka Kołodziej : Sprawozdanie z międzynarodowej konferencji Славістика ХХІ століття: традиції та перспективи розвитку, Lwów 26–28 października 2011 roku
RECENZJE
-
Elżbieta Sękowska : „Oblicza Komunikacji” 3/2010, Tabloidyzacja języka i kultury, red. Irena Kamińska-Szmaj, Tomasz Piekot, Marcin Poprawa,Wrocław 2010
OBJAŚNIENIA WYRAZÓW I ZWROTÓW
