PORADNIK JĘZYKOWY

NUMER 5 / 2009

W ZESZYCIE

  • Początki dziejów polskiego przekładoznawstwa sięgają średniowiecza i wiążą się z pierwszymi tłumaczeniami Biblii. Kolejne epoki kulturowe – Odrodzenie, Oświecenie, Młoda Polska, 20-lecie międzywojenne – rozwijały teorię i praktykę przekładu, co doprowadziło do powstania translatoryki jako autonomicznej dyscypliny lingwistyki stosowanej.
  • W wieku XX translatoryka – w skali światowej – rozwijała się na podstawie strukturalizmu, generatywizmu, psychologizmu i kognitywizmu jako metodologii dominujących w naukach humanistycznych. Współcześnie za najważniejsze należy uznać cztery ujęcia: socjolingwistyczne, polisystemowe, feministyczne i deskryptywne.
  • 410. rocznica edycji Biblii w przekładzie Jakuba Wujka pozwala spojrzeć na ten tekst jako źródło tzw. skrzydlatych słów, funkcjonujących w naszych wypowiedziach i kulturze. Porównanie fragmentów pięciu przekładów Biblii (J. Wujka, ekumenicznej, tysiąclecia, K. Romaniuka, ks. paulistów) pozwala na ocenę technik przekładów i ich rezultatów językowych.
  • Przekład zawsze pozostaje w związku z tradycją – językową, kulturową, artystyczną, ideową. W sytuacji nagromadzenia tłumaczeń jakiegoś dzieła kwestia warsztatu translatorskiego i źródła przekładu staje się szczególnie istotna. Tak było w XVI w., kiedy to zaistniał swego rodzaju dialog między polskimi tłumaczami Biblii, reprezentującymi różne wyznania i orientacje teologiczne.
  • Szczególnymi zasadami „rządzą się” translacje tekstów artystycznych. Można tu przykładowo wymienić problem tzw. gier językowych czy też zagadnienie metafory. To ostatnie wymaga od tłumacza znajomości technik obrazowania autora tekstu oryginalnego, czego przykładem mogą być tłumaczenia na język hiszpański Sklepów cynamonowych Brunona Schulza.
  • Rzeczą podstawową w translacji jest dobór elementów językowych w translacie. W wypadku słownictwa można tu m.in. mówić o transformacji leksykalnej, jeśli mamy do czynienia z zastępowaniem wyrazu tekstu wyjściowego jednostką leksykalną niebędącą jego słownikowym ekwiwalentem, co często występuje w przekładach prozy artystycznej.
***

Przekład – przekładoznawstwo – translacja – translat – translatoryka – tłumacz – tłumaczenie – skrzydlate słowa – metafora – transformacja leksykalna – polska tradycja translatorska

ARTYKUŁY I ROZPRAWY

  • Stanisław Dubisz : Tradycja polskiej translatoryki
  • Justyna Walczak : Tendencje rozwojowe współczesnego przekładoznawstwa
  • Krystyna Długosz-Kurczabowa : Biblijne skrzydlate słowa w wersji ekumenicznej i najnowszych katolickich przekładach Pisma Świętego
  • Izabela Winiarska-Górska : Szesnastowiecznych tłumaczy Biblii dialog z tradycją
  • Katarzyna Dłużniewska-Łoś : Hiszpańskojęzyczni tłumacze wobec zabiegu udosłownienia metafory leksykalnej w Sklepach cynamonowych Brunona Schulza
  • Justyna Suracka : Konsekwencje semantyczne różnego tłumaczenia rosyjskiego leksemu сmрана w XIX-wiecznym przekładzie Miasta bez nazwy księcia Włodzimierza Odojewskiego

SPRAWOZDANIA, UWAGI, POLEMIKI

RECENZJE

  • Izabela Stąpor : Mirosława Siuciak, Kształtowanie się kategorii gramatycznej liczebnika w języku polskim, Katowice 2008
  • Anna Grzeszak : Język w mediach elektronicznych, red. Jerzy Podracki i Ewa Wolańska, Warszawa 2008

SŁOWA I SŁÓWKA

English version