PORADNIK JĘZYKOWY

NUMER 3 / 2013

W ZESZYCIE

  • Dokumentacja życia wyrazów nie jest procesem łatwym, ponieważ wymaga odpowiednio reprezentatywnej podstawy źródłowej i właściwych narzędzi, które umożliwią właściwe spożytkowanie danych źródłowych. Klasyczna metoda fi lologiczna już nie wystarcza, jej następczynią staje się tzw. metoda lingwochronologizacyjna.
  • Najstarsze zapożyczenia z języków/dialektów wschodniosłowiańskich układają się w trzy warstwy chronologiczne: XIV–XV w.; XVI w.; XVII w. Zwykle określamy je wspólną nazwą zapożyczenia ruskie, ale już od XVI w. możemy mówić o najwcześniejszych rusycyzmach.
  • Bezpośrednie sąsiedztwo polszczyzny z językami wschodniosłowiańskimi pozwala na różne hipotezy dotyczące wzajemnych zapożyczeń. Ich etymologie znajdują weryfi kację na podstawie zapisów źródłowych i danych z zakresu geografi i lingwistycznej.
  • Rusycyzmy leksykalne są w 20-leciu międzywojennym zwykle traktowane jako pozostałość zaborów. Okazuje się jednak, że nowe wpływy języka rosyjskiego w zakresie słownictwa – choć znacznie słabsze i zróżnicowane regionalnie – zaznaczały się wyraźnie również po 1918 r.
  • Północnokresowa regionalna odmiana polszczyzny podlegała i podlega nadal w największym stopniu wpływom języka rosyjskiego. Wpływy te są wyraźnie zaznaczone w tekstach prasowych tego regionu w okresie 20-lecia międzywojennego. Trzeba podkreślić, że w dużej części są to rusycyzmy inne niż współczesne.
  • Procesy neosemantyzacji zachodzą zarówno w polszczyźnie ogólnej, jak i w jej odmianach regionalnych oraz socjalnych. Na przykładzie leksyki gwary miejskiej Poznania można tu wyróżnić takie procesy, jak: metaforyzacja, metonimizacja, zmiany dominanty semantycznej, generalizacja, specjalizacja.
  • Zapelatywizowane nazwy własne to materiał językowy bardzo przydatny w badaniach z zakresu lingwistyki kulturowej. W socjolektach taki potencjał nominacyjno- -ekspresywny nazw własnych jest duży i realizuje się dzięki konkretnym konotacjom, przeniesionym od pierwotnych ich nosicieli (osób i miejsc).
***
Słownictwo – życie wyrazów – metoda fi lologiczna – metoda lingwochronologizacyjna – zapożyczenia leksykalne – wpływy wschodniosłowiańskie – wpływy języka rosyjskiego – lingwistyka kulturowa – leksyka odmian regionalnych i socjalnych polszczyzny – neosemantyzacja – apelatywizacja.

ARTYKUŁY I ROZPRAWY

  • Jolanta Mędelska : Na tropie agnonimu słownikowego wirowiec (o wykorzystaniu teorii lingwochronologizacyjnej Piotra Wierzchonia w badaniach leksyki północnokresowej)
  • Wanda Decyk-Zięba : Przyczynek do dziejów polsko-wschodniosłowiańskich kontaktów językowych (wyrazy ruskie w Kronice W. X. Moskiewskiego Aleksandra Gwagnina, 1611)
  • Janusz Siatkowski : Wschodniosłowiańska spina ‘plecy’ pożyczką z języka polskiego?
  • Joanna Joachimiak-Prażanowska : Rusycyzmy słownikowe w „Kurierze Warszawskim” z pierwszej połowy 1918 roku (litery A–K)
  • Tamara Graczykowska : Rusycyzmy leksykalne w kowieńskim tygodniku „Chata Rodzinna” (1922–1940)
  • Anna Piotrowicz, Małgorzata Witaszek-Samborska : Neosemantyzacja wewnątrzodmianowa w gwarze miejskiej (na przykładzie leksyki poznańskiej)
  • Tomasz Szutkowski : O apelatywizacji nazw własnych w słownictwie gwary uczniowskiej

SŁOWNIKI DAWNE I WSPÓŁCZESNE

  • Marcin Będkowski : Jadwiga Puzynina, Tomasz Korpysz, Internetowy słownik języka Cypriana Norwida, Warszawa 2009

SPRAWOZDANIA, UWAGI, POLEMIKI

  • Joanna Szerszunowicz : Sprawozdanie z międzynarodowej konferencji naukowej „ASIALEX2011. LEXICOGRAPHY: Theoretical and Practical Perspectives”
  • Marta Chojnacka, Marta Falkowska : Sprawozdanie z seminarium naukowego „Metodologie językoznawstwa V”

RECENZJE

  • Paulina Gajda : Małgorzata Milewska-Stawiany, Ewa Rogowska-Cybulska (red.), Polskie języki. O językach zawodowych i środowiskowych. Materiały VII Forum Kultury Słowa. Gdańsk, 9–11 października 2008 roku, Gdańsk 2010
  • Milena Wojtyńska-Nowotka : Urszula Sokólska (red.), Odmiany stylowe polszczyzny dawniej i dziś, Białystok 2011

OBJAŚNIENIA WYRAZÓW I ZWROTÓW

  • Monika Zaśko-Zielińska : Czy podpis nieoficjalny jest podpisem?
  • Stanowisko Rady Języka Polskiego w sprawie żeńskich form nazw zawodów i tytułów

BIOGRAMY I WSPOMNIENIA

  • Stanisław Dubisz : Pamięć o nieobecnych – prof. dr hab. Halina Rybicka-Nowacka (23 VII 1929–11 V 1992)