PORADNIK JĘZYKOWY
NUMER 10 / 2013
W ZESZYCIE
- Wyraz narty ma w polszczyźnie długą i ciekawą historię, sięgającą XVI w., a może
jeszcze okresu staropolskiego. Pierwotnie było to jedno z kilku określeń synonimicznych
sprzętu służącego do poruszania się po śniegu. Jedyną nazwą desygnatu stają się narty
dopiero po II wojnie światowej.
- Zbiory kolęd i pastorałek stanowią ciekawe źródło do badań języka i jego tła kulturowego
w epokach dawnych. W analizowanym zbiorze utworów (358 tekstów) z XVII
i XVIII w. najliczniej udokumentowanym zbiorem leksyki jest słownictwo dotyczące dawnego
instrumentarium (tego, co wiąże się z grą na instrumentach).
- Leksykalne zapożyczenia z greki i łaciny wstępują w tekście Rozpraw literackich
M. Mochnackiego w umiarkowanym zakresie (łącznie 176 jednostek leksykalnych). Pisarza
nie cechuje w ich doborze nowatorstwo, należą one bowiem do standardowej odmiany
polszczyzny ogólnej XIX w.
- Poprawność polityczna w zamierzeniach twórców tego pojęcia miała zapobiegać
dyskryminacji mniejszości społecznych przez wykluczenie z języka określeń je dyskredytujących
oraz poprzez usuwanie stereotypów. Zarazem jednak poprawność polityczna
ogranicza możliwości wartościowania, odbiera językowi jego wymiar aksjologiczny.
- W słownikach języka polskiego rzeczowniki męskoosobowe są ujmowane i defi niowane
w zróżnicowany sposób, co zwykle jest wynikiem różnych strategii defi nicyjnych.
Analiza tych zagadnień w czterech słownikach języka polskiego, które ukazały się w ciągu
ostatniego półwiecza, pozwala na sformułowanie uogólnionych wniosków.
***
Historia języka polskiego – leksykologia historyczna – leksykografi a – słownictwo
kolęd i pastorałek – zakresy tematyczne słownictwa – zapożyczenia leksykalne z greki
i łaciny – język pisarza – etyka słowa – językowa poprawność polityczna – kategoria męskoosobowości
w słownikach.
ARTYKUŁY I ROZPRAWY
-
Wanda Decyk-Zięba : Narty w historii języka polskiego
-
Maria Borejszo : Świat muzyki w staropolskich kolędach i pastorałkach (na materiale tzw. Kantyczek karmelitańskich z XVII i XVIII wieku)
-
Milena Wojtyńska-Nowotka : Latynizmy i grecyzmy leksykalne w Rozprawach literackich Maurycego Mochnackiego
-
Anna Cegieła : Słowa niebezpieczne i niepożądane w przestrzeni społecznej. Etyka słowa a poprawność polityczna
-
Barbara Batko-Tokarz : O różnorodnych definicjach słownikowych rzeczowników osobowych rodzaju męskiego
SŁOWNIKI DAWNE I WSPÓŁCZESNE
RECENZJE
-
Beata K. Jędryka : Ewa Lipińska, Anna Seretny, Między językiem ojczystym a obcym. Nauczanie i uczenie się języka odziedziczonego na przykładzie szkolnictwa polonijnego w Chicago, Kraków 2012
-
Przemysław Wiatrowski : Magdalena Czachorowska, Świat roślin w pismach Bolesława Prusa, Bydgoszcz 2012
OBJAŚNIENIA WYRAZÓW I ZWROTÓW
SŁOWA I SŁÓWKA
BIBLIOGRAFIA
-
Jadwiga Latusek : Przegląd polskich prac i czasopism językoznawczych ogłoszonych drukiem w 2012 roku
