PORADNIK JĘZYKOWY

NUMER 7 / 2013

W ZESZYCIE

  • Karol Appel (1857–1930) to zapomniany już dziś językoznawca warszawski, nawiązujący w swych pracach do poglądów Jana Baudouina de Courtenay i tzw. kazańskiej szkoły lingwistycznej. Był jednym z trzech polskich językoznawców tego pokolenia (oprócz J. Baudouina i J. Rozwadowskiego), którzy zajmowali się teorią języka.
  • Recenzja stanowi ważny gatunek wypowiedzi naukowej. Początki polskiej recenzji językoznawczej sięgają końca XIX w. Już wówczas zaznaczyły się jej podstawowe wzorce tekstowe: recenzja sprawozdanie, recenzja krytyczna i recenzja studium, mające określone wyznaczniki w konstrukcji i warstwie językowej tekstów.
  • Historyk języka opracowuje i formułuje wiedzę o dziejach języka, utrwala ją i upowszechnia. Ogląd najnowszych dziejów polskiego językoznawstwa w tym zakresie daje pozytywne dowody wielkiej troski o obecność dziejów języka polskiego w narodowej świadomości.
  • Bardzo istotne dla wiedzy o rozwoju języka jest chronologizowanie zmian leksykalnych i słowotwórczych, określanie chronologii jednostek języka. Ważnym narzędziem w tym zakresie jest program lingwochronologizacji, który spożytkowuje metody językoznawstwa stosowanego do celów językoznawstwa podstawowego.
  • W dziejach słownictwa zmiany zasobu zachodzą stopniowo. Część jednostek leksykalnych i frazeologicznych staje się przestarzała, a następnie archaiczna. Wiąże się to m.in. z przemianami kultury materialnej. Tak jest przykładowo z frazeologią związaną ze sztuką jeździecką, która w większości odeszła w zapomnienie.
  • Zmiany kategorii gramatycznych poszczególnych jednostek języka znajdują w jego dziejach często uwarunkowania fonetyczne. Tak jest np. z formą rzeczownika występującego w zwrotach typu nie mieć równia, który pierwotny rodzaj nijaki zamienił na rodzaj męski po zaniku samogłosek ścieśnionych.
***

Historia językoznawstwa – recenzja językoznawcza – teoria dziejów języka – historia języka – chronologizacja zmian językowych – lingwochronologizacja polska – zmiany leksykalne a kultura – zmiany kategorii gramatycznych.

ARTYKUŁY I ROZPRAWY

  • Mirosław Skarżyński : Przypomnienie Karola Appla. Przyczynki biograficzne
  • Elżbieta Sękowska : Z historii stylu naukowego – początki recenzji językoznawczej
  • Stanisław Borawski : Historyk języka w trzech rolach. Esej historiozoficzny o pojęciach sterujących narracją dziejopisarską w językoznawstwie polskim po roku 1945
  • Piotr Wierzchoń : Z problemów lingwochronologizacji polskiej
  • Agnieszka Piela : Losy związków frazeologicznych z zakresu sztuki jeździeckiej
  • Anetta Luto-Kamińska : O problemie rekonstrukcji formy podstawowej rzeczownika w zwrotach typu nie mieć równia

SŁOWNIKI DAWNE I WSPÓŁCZESNE

  • Mariola Jakubowicz : Wiesław Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005

SPRAWOZDANIA, UWAGI, POLEMIKI

  • Eliza Czerwińska : Sprawozdanie z I Kongresu Języka Urzędowego, Warszawa 30–31.10.2012 r.

RECENZJE

OBJAŚNIENIA WYRAZÓW I ZWROTÓW

SŁOWA I SŁÓWKA

English version