PORADNIK JĘZYKOWY

NUMER 4 / 2015

W ZESZYCIE

Inspiracją treści niniejszego zeszytu była debata na temat „Co nam zostało z zaginionych słów”, która odbyła się w Pałacu Prezydenckim z okazji Międzynarodowego Dnia Języka Ojczystego 21 lutego 2014 roku.

***
  • Rozwój słownictwa w dziejach polszczyzny zachodzi w sferze zmian ilościowych i jakościowych. Dotyczą one kształtowania się kręgów tematycznych, odmian komunikacyjno- stylowych, relacji semantycznych, zmian znaczeniowych wyrazów, wpływów obcych i innych procesów reprodukcji zasobu leksykalnego.
  • Różnorodność zjawisk dotyczących przekształcania się słów i ich znaczeń jest związana m.in. z dynamiką procesów językowych, zmianami nacechowania aksjologicznego, liniowością oraz predykcyjnością. Są wynikiem kreatywnej reakcji języka na zmiany w kulturze materialnej i intelektualnej.
  • Kolejne przekłady Biblii na język polski dowodzą licznych zmian słownictwa. Metoda substytucji i ekwiwalencji pozwala w odpowiednich fragmentach tekstów dostrzegać archaizmy, wyrazy przestarzałe i innowacje translatologiczne, analizować losy wyrazów – ich zanik lub odnawianie ich wartości semantycznej i stylistycznej.
  • Złożoność zmian leksykalnych obrazuje m.in. rozwój pola nazw kobiet pozostających w relacjach pozamałżeńskich. Zmiany te dokonywały się w odniesieniu do relacji genetycznych, hierarchicznych, chronologicznych, słowotwórczych i stylistycznych.
  • Gwary ludowe przechowują dawne elementy wszystkich podsystemów języka, w tym także słownictwa. Leksyka gwarowa przenika niejednokrotnie współcześnie do regionalnych odmian potocznej polszczyzny i nacechowanych ekspresywnie rejestrów języka, zyskując nową wartość komunikacyjną.
  • W gwarze miejskiej Poznania zachowuje się szereg leksykalnych archaizmów. Cechuje je zróżnicowany stopień żywotności – od wychodzenia z użycia po pełną funkcjonalność komunikacyjną, na co pozytywnie wpływa pielęgnowanie wielkopolskiej tradycji regionalnej.
  • Utrwalaniu wartości słowników historycznych służy dziś ich dygitalizacja. Dygitalizacja Słownika wileńskiego nie tylko funkcjonalizuje jego współczesny odbiór, ale również wzbogaciła korpus tekstów XIX-wiecznych o ponad trzy miliony wyrazów tekstowych.
***

Słownictwo – rozwój historyczny – tendencje rozwojowe – fazy rozwoju polskiej leksyki – uwarunkowania zmian leksyki aksjologicznej – zmiany słownictwa w przekładach Biblii – gwary (ludowe i miejskie) a słownictwo współczesnej polszczyzny – dygitalizacja dawnych słowników.

ARTYKUŁY I ROZPRAWY

GRAMATYKI JĘZYKA POLSKIEGO

  • Anna Just : Gramatyka polska Macieja Dobrackiego – kurs wyższy gramatyki języka polskiego

SPRAWOZDANIA, UWAGI, POLEMIKI

  • Przemysław Wiatrowski : Sprawozdanie z IV sympozjum naukowego z cyklu „Perspektywy współczesnej frazeologii polskiej” pt. „Geneza dawnych i nowych frazeologizmów polskich”, Poznań, 18 listopada 2014 r.

RECENZJE

  • Monika Kresa : Mirosław Dawlewicz, Irena Fedorowicz, Algis Kaleda (red.), Funkcjonowanie języków i literatur na Litwie. Litewsko-polskie związki naukowe i kulturowe, Wilno 2014

OBJAŚNIENIA WYRAZÓW I ZWROTÓW

  • Dorota Kruk : Kim były niemężate żony? Kilka słów o dawnych dziejach rzeczownika żona i jego derywatach