PORADNIK JĘZYKOWY
NUMER 1 / 2019
W ZESZYCIE
Znaczna część zamieszczonych w tym zeszycie opracowań powstała w ramach projektu badawczego „Dialog pokoleń”, realizowanego przez Towarzystwo Kultury Języka we współpracy z Wydziałem Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
***
- Przyszłość dialektów i gwar ludowych pozostaje zagadką; pewne światło na zagadnienie, jak współcześnie jest postrzegana gwara, rzuciła internetowa dyskusja na temat terytorialnych odmian polszczyzny.
- Przemiany słownictwa znajdują odzwierciedlenie w świadomości językowej mieszkańców wsi, którzy umieją wskazać stare i nowe nazwy odnoszące się do tego samego desygnatu, ukazać słownictwo czynne i bierne.
- Gwarowe słownictwo kulinarne podlega pokoleniowemu rozwarstwieniu i zróżnicowaniu; pozwala to na ukazanie określonego kulturowo wzorca wypowiedzi o nim i ukazuje czynniki spajające dziedzictwo kulturowe.
- Słownictwo ludowe zawiera w sobie kilka warstw: nazwy rodzime i zapożyczone, derywaty i neosemantyzmy, nazwy zgodne z polszczyzną ogólną i swoiste dla gwar; można to śledzić np. na podstawie leksyki dotyczącej obuwia.
- Przymiotniki gradacyjne z przedrostkiem ob- (typu obdłużny, obluźny) dziś występują jedynie w gwarach ludowych, chociaż w XVI–XIX w. notowane były w tekstach polszczyzny ogólnej; w skali Słowiańszczyzny mają charakter peryferyzmów.
- W gwarze spiskiej kwantyfi kacja numeryczna, podobnie jak w polszczyźnie ogólnej, opiera się na liczebnikach głównych oraz uwarunkowanych kontekstowo, wykazujących tendencje zanikowe, liczebnikach zbiorowych.
- Z Wyboru tekstów gwarowych K. Nitscha wynika, że refl eksja w zakresie świadomości językowej jest właściwa tylko niektórym informatorom i jest bardzo zróżnicowana, jeśli chodzi o jej wykładniki.
***
Świadomość językowa – dialekt ludowy – gwara – odmiany terytorialne języka – słownictwo gwarowe – słownictwo ogólnopolskie – zróżnicowanie pokoleniowe i terytorialne leksyki gwarowej.
ARTYKUŁY I ROZPRAWY
-
Renata Kucharzyk : Gwara – tradycja czy obciach? Spojrzenie młodych kobiet (na materiale z forów internetowych).
-
Anna Tyrpa : Stare i nowe słowa w świadomości mieszkańców wsi.
-
Halina Pelcowa : Ludowe nazewnictwo kulinarne w interpretacji pokoleniowej (na wybranych przykładach z Lubelszczyzny).
-
Marta Sobocińska : Ludowe nazwy butów i ich części w gwarach Lubelszczyzny i Suwalszczyzny.
-
Irena Jaros : Przymiotniki gradacyjne z prefiksem ob- w gwarach i historii języka polskiego.
-
Ilona Kulak : Wyrażanie liczebności w gwarze spiskiej a czynnik pokoleniowy.
-
Stanisław Cygan : Niektóre przejawy świadomości językowej mieszkańców wsi (na podstawie Wyboru polskich tekstów gwarowych Kazimierza Nitscha).
GRAMATYKI JĘZYKA POLSKIEGO
-
Marcin Jakubczyk : Erazma Rykaczewskiego gramatyka języka polskiego dla szkół polskich w Paryżu [1861].
SPRAWOZDANIA, UWAGI, POLEMIKI
-
Jan Wawrzyńczyk : Notatka w kwestii samodezinformacji i zjawisk pokrewnych – na przykładach ze środowiska „Poradnika Językowego”
-
Stanisław Dubisz : W odpowiedzi Panu Profesorowi Janowi Wawrzyńczykowi.
RECENZJE
-
Urszula Sokólska : Elżbieta Sękowska, Konteksty stylistyki. Od orędzia do mowy noblowskiej, Warszawa 2017.
OBJAŚNIENIA WYRAZÓW I ZWROTÓW
-
Mariusz Koper : Polska dawaj! O języku piłkarskiego hasła oraz jego bliższych i dalszych konotacjach.
