PORADNIK JĘZYKOWY
NUMER 2 / 2018
W ZESZYCIE
- Kontakty językowo-kulturowe były przyczyną wpływów języków turecko-tatarskich na polszczyznę XVI i XVII w. Były to zapożyczenia leksykalne pośrednie (przez medium języków ruskich, języka węgierskiego i niemieckiego) lub bezpośrednie; przykładem tych ostatnich jest turcyzm sandżak.
- W XVII wieku stopniowo kształtują się relacje między Rzeczpospolitą Obojga Narodów a Francją, czemu towarzyszą kontakty językowe; ich przykładem są m.in. wtręty polskojęzyczne w tekście pamiętnika F.P. Dalairaca, francuskiego powiernika króla Jana III Sobieskiego podczas odsieczy wiedeńskiej.
- W XVIII-wiecznych wierszach „na miesiące”, zamieszczonych w Kalendarzu Jatrologisty i Filoartysty na rok 1725, występują motywy średniowiecznej ikonografi i gwiazdozbiorów towarzyszących znakom zodiaku, porady higeniczno-dietetyczno-medyczne oraz prognozy związane z rokiem astronomiczno-naturalnym.
- Zapożyczenia leksykalne z języków obcych, występujące w tekście Rozpraw literackich Maurycego Mochnackiego, obrazują dwa etapy wzbogacania języka polskiego nowymi jednostkami leksykalnymi – do końca XVIII w. oraz w okresie pierwszego 30-lecia XIX w.
- Zapożyczenia leksykalne z języka łacińskiego wchodziły w skład terminologii specjalistycznej z zakresu architektury w ciągu całego historycznego rozwoju polszczyzny, uzupełniając nazwy elementów budynków (stpol.), detali architektonicznych (śrpol.) i materiałów budowlanych (npol.).
- W ewolucji znaczenia wyrazu człowiek wyraźnie jest zaznaczony składnik aksjologiczny – ‘ktoś dobry’; uwzględnienie aparatu semantyki historycznej, pragmatyki i językoznawstwa kognitywnego pozwala na określenie typowych sytuacji, w których to nacechowanie występuje i w których zanika.
- Zjawiska homonimii występują również w odmianach polszczyzny ograniczonych terytorialnie; w wypadku homonimii dialektalnej można wyróżnić jej trzy typy: leksemów należących do tego samego dialektu, do różnych dialektów oraz do dialektu i polszczyzny ogólnej.
***
Historia języka polskiego – język a kultura – leksykologia – zapożyczenia leksykalne – sposoby adaptacji zapożyczeń – rozwój semantyczny wyrazów – homonimia leksykalna – homonimia dialektalna.
ARTYKUŁY I ROZPRAWY
-
Stanisław Dubisz : Z historii polsko-tureckich kontaktów językowo-kulturowych w XVI w. – od sandżaka do sędziaka
-
Rafał Zarębski : Z dziejów językowych kontaktów polsko-francuskich. Polszczyzna w XVII-wiecznym pamiętniku F.P. Dalairaca pt. Les anecdotes de Pologne ou memoires secrets du regne de Jean Sobieski III du nom
-
Małgorzata Parys : Wiersze Dobrego zdrowia rządzenie w kalendarzach astrologiczno-prognostykarskich z 1. połowy XVIII w. – styl i obrazowanie
-
Milena Wojtyńska-Nowotka : Zapożyczenia leksykalne w Rozprawach literackich Maurycego Mochnackiego
-
Sylwia Tyszka : Latynizmy w języku specjalistycznym architektury
-
Małgorzata Ciunovič : Kiedy człowiek staje się człowiekiem, a kiedy przestaje nim być?
-
Małgorzata B. Majewska : Homonimia leksykalna ograniczona terytorialnie – propozycja badawcza
GRAMATYKI JĘZYKA POLSKIEGO
-
Anna Jaworska : Grammatica francuska i polska Stanisława Dąbrowskiego
OBJAŚNIENIA WYRAZÓW I ZWROTÓW
-
Marcin Zabawa : Pokój, bestseller, galeria, klinika – nowe neosemantyzmy w polszczyźnie
