PORADNIK JĘZYKOWY

NUMER 9 / 2018

W ZESZYCIE

  • Słowo emancypacja jest XIX-wiecznym zapożyczeniem z łaciny. Było odnoszone do wyzwalania się rozmaitych grup społecznych. Cytaty zebrane w Kartotece Słownika języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego świadczą o różnorodności procesów emancypacyjnych na ziemiach polskich.
  • We współczesnej polszczyźnie wyodrębnia się grupa czasowników, za pomocą których zdajemy sprawę ze zwracania się do siebie nawzajem osób i – jednoczesnego lub nie – nazywania kogoś w taki czy inny sposób; są one częścią kompetencji metajęzykowej, opisując istotne aspekty codziennej komunikacji.
  • Obok rzeczownika szok w polszczyźnie funkcjonują jednostki z jego udziałem, przede wszystkim być w szoku, że_, a także derywaty czasownikowe zszokować / zaszokować [kogoś]; na ich znaczenie składają się m.in. komponenty informujące o przyczynie stanu oraz wskazujące na uczucia o dużej intensywności.
  • Czasowniki zaprzepaścić i przepaść mają ten sam źródłosłów, ich defi nicje słownikowe są niemal identyczne, jednak wgląd w strukturę semantyczną jednostek [ktoś] zaprzepaścił [coś] oraz [coś] przepadło udowadnia, że nie są one ani równo-, ani nawet bliskoznaczne.
  • Wybór formy celownika zaimka ja przysparza sporo kłopotów – enklityczne mi jest coraz częściej używane tam, gdzie norma wymaga ortotonicznego mnie, kształtuje się zatem nowy paradygmat zaimka 1. osoby l. poj. z jedną tylko formą celownika.
  • Włączanie refl eksji semantycznej do działań uczniowskich na lekcjach języka polskiego jest cenne nie tylko jako element kształcenia świadomości językowej, lecz także składnik wychowania uczniów ku wartościom, rozwijający ich intelektualnie.
***

Semantyka – wartościowanie w języku – językowy obraz świata – leksykalna jednostka języka – struktura semantyczna – właściwości pragmatyczne wyrażeń – składnia – prozodia – czasowniki nominacyjno-adresatywne – zaimki osobowe – formy ortotoniczne – formy enklityczne.

ARTYKUŁY I ROZPRAWY

  • Radosław Pawelec : Stulecie emancypantek. Ewolucja gniazda leksykalnego
  • Celina Heliasz : Od tytułowania do wyzywania. Czasowniki nominacyjno-adresatywne we współczesnej polszczyźnie
  • Mariola Wołk : Czy szok może być pozytywny? O wyrażeniu szok we współczesnej polszczyźnie.
  • Dorota Kruk : O właściwościach składniowo-semantycznych czasowników zaprzepaścić i przepaść.
  • Hélène Włodarczyk : Mnie czy mi? O użyciu zaimka pierwszej osoby w celowniku.
  • Agnieszka Mikołajczuk : Wartość refleksji semantycznej w kształceniu polonistycznym.

GRAMATYKI JĘZYKA POLSKIEGO

  • Anna Just : Gramatyka polska dla Niemców Jana Ernesta Müllenheima, rektora szkoły miejskiej w Kluczborku.

SPRAWOZDANIA, UWAGI, POLEMIKI

  • Małgorzata Miławska-Ratajczak : Sprawozdanie z konferencji „Zamykanie normy językowej w słowniku. Wokół teoretycznych i praktycznych problemów nowego słownika poprawnej polszczyzny”, Poznań 24–25 maja 2018 r.

OBJAŚNIENIA WYRAZÓW I ZWROTÓW

  • Zuzanna Wośko : Nazwisko Gogółka w świetle geografii i językowej.

SŁOWA I SŁÓWKA