PORADNIK JĘZYKOWY
NUMER 9 / 2018
W ZESZYCIE
- Słowo emancypacja jest XIX-wiecznym zapożyczeniem z łaciny. Było odnoszone do wyzwalania się rozmaitych grup społecznych. Cytaty zebrane w Kartotece Słownika języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego świadczą o różnorodności procesów emancypacyjnych na ziemiach polskich.
- We współczesnej polszczyźnie wyodrębnia się grupa czasowników, za pomocą których zdajemy sprawę ze zwracania się do siebie nawzajem osób i – jednoczesnego lub nie – nazywania kogoś w taki czy inny sposób; są one częścią kompetencji metajęzykowej, opisując istotne aspekty codziennej komunikacji.
- Obok rzeczownika szok w polszczyźnie funkcjonują jednostki z jego udziałem, przede wszystkim być w szoku, że_, a także derywaty czasownikowe zszokować / zaszokować [kogoś]; na ich znaczenie składają się m.in. komponenty informujące o przyczynie stanu oraz wskazujące na uczucia o dużej intensywności.
- Czasowniki zaprzepaścić i przepaść mają ten sam źródłosłów, ich defi nicje słownikowe są niemal identyczne, jednak wgląd w strukturę semantyczną jednostek [ktoś] zaprzepaścił [coś] oraz [coś] przepadło udowadnia, że nie są one ani równo-, ani nawet bliskoznaczne.
- Wybór formy celownika zaimka ja przysparza sporo kłopotów – enklityczne mi jest coraz częściej używane tam, gdzie norma wymaga ortotonicznego mnie, kształtuje się zatem nowy paradygmat zaimka 1. osoby l. poj. z jedną tylko formą celownika.
- Włączanie refl eksji semantycznej do działań uczniowskich na lekcjach języka polskiego jest cenne nie tylko jako element kształcenia świadomości językowej, lecz także składnik wychowania uczniów ku wartościom, rozwijający ich intelektualnie.
***
Semantyka – wartościowanie w języku – językowy obraz świata – leksykalna jednostka języka – struktura semantyczna – właściwości pragmatyczne wyrażeń – składnia – prozodia – czasowniki nominacyjno-adresatywne – zaimki osobowe – formy ortotoniczne – formy enklityczne.
ARTYKUŁY I ROZPRAWY
-
Radosław Pawelec : Stulecie emancypantek. Ewolucja gniazda leksykalnego
-
Celina Heliasz : Od tytułowania do wyzywania. Czasowniki nominacyjno-adresatywne we współczesnej polszczyźnie
-
Mariola Wołk : Czy szok może być pozytywny? O wyrażeniu szok we współczesnej polszczyźnie.
-
Dorota Kruk : O właściwościach składniowo-semantycznych czasowników zaprzepaścić i przepaść.
-
Hélène Włodarczyk : Mnie czy mi? O użyciu zaimka pierwszej osoby w celowniku.
-
Agnieszka Mikołajczuk : Wartość refleksji semantycznej w kształceniu polonistycznym.
GRAMATYKI JĘZYKA POLSKIEGO
-
Anna Just : Gramatyka polska dla Niemców Jana Ernesta Müllenheima, rektora szkoły miejskiej w Kluczborku.
SPRAWOZDANIA, UWAGI, POLEMIKI
-
Małgorzata Miławska-Ratajczak : Sprawozdanie z konferencji „Zamykanie normy językowej w słowniku. Wokół teoretycznych i praktycznych problemów nowego słownika poprawnej polszczyzny”, Poznań 24–25 maja 2018 r.
OBJAŚNIENIA WYRAZÓW I ZWROTÓW
-
Zuzanna Wośko : Nazwisko Gogółka w świetle geografii i językowej.
SŁOWA I SŁÓWKA
