PORADNIK JĘZYKOWY
NUMER 6 / 2014
W ZESZYCIE
- W języku nie ma rzeczy prostych, a na autorów słowników czyhają w nim liczne
pułapki. Nawet element z pozoru tak banalny jak spódnica może przysporzyć kłopotów
w opisie, jeśli leksykograf, zanim zaproponuje generalizację, nie wniknie dość głęboko
w każdy przyciągający uwagę szczegół.
- Jednym z problemów, z którymi musi się zmierzyć leksykografia, jest zjawisko polisemii
regularnej, która w myśl ustaleń semantyki teoretycznej nie powinna być opisywana
w słowniku w postaci odrębnych podhaseł. Jakie konwencje opisu przyjmują słowniki
ogólne języka polskiego i jak radzą sobie z wyróżnionymi przez Jurija Apresjana typami
polisemii regularnej czasowników?
- W słownikach szukamy m.in. informacji o pochodzeniu wyrazów. Leksykografowie
na ogół podają je w postaci kwalifikatorów. Nie inaczej postąpili autorzy Słownika
wileńskiego. Okazuje się, że hasła z informacją etymologiczną stanowią w nim niespełna
10 procent, czyli mniej niż słowniki współczesne (w MSJP jest to 20 procent wszystkich
haseł, a w USJP – prawie 14).
- Czasownik czuć jest jednym z predykatów uznanych przez Annę Wierzbicką za niedefiniowalne i uniwersalne; warto jego status zbadać ponownie, skoro polski czasownik
[ktoś] czuje [coś] reprezentuje co najmniej dwie jednostki – predykat percepcyjny i predykat
mentalny, który można zdefiniować, odwołując się do pojęcia wiedzy.
- Od czasów Charlesa Fillemore’a problem ról semantycznych jest stale przedmiotem
namysłu badaczy. O funkcjach semantycznych grupy nominalnej decyduje swego rodzaju
współdziałanie czynników formalno-gramatycznych, leksykalno-semantycznych i kognitywno-kulturowych.
- Liczebnik to jedna z bardziej kłopotliwych (w opisie, ale i w uzusie) części mowy.
Dotyczy to również grup opartych na rzeczownikach odliczebnikowych typu piątka, dwusetka
czy tysiączka. Takie całostki, jak czterysta piątka, mimo ciekawych właściwości
składniowych, nie zostały dotąd opisane.
***
Leksykografia – semantyka – definiowanie – polisemia regularna – zapożyczenie –
struktura predykatowo-argumentowa – składnia zależności – czasownik – grupa nominalna
– liczebnik.
ARTYKUŁY I ROZPRAWY
SŁOWNIKI DAWNE I WSPÓŁCZESNE
-
Magdalena Majdak : Jan Karłowicz, Adam Antoni Kryński, Władysław Niedźwiedzki (red.), Słownik języka polskiego, Warszawa 1900–1927
GRAMATYKI JĘZYKA POLSKIEGO
RECENZJE
-
Monika Famielec : Ewa Binkuńska, Językowy obraz świata w tekstach religijnych grupy wyznaniowej „Rodzina” oraz Kościoła Zjednoczeniowego, Bydgoszcz 2012
-
Bogdan Walczak : Karolina Ruta, „Wyrażać niewyrażalne”. Analiza językowo-stylistyczna tetralogii Jezus z Nazarethu Romana Brandstaettera, Warszawa 2013
OBJAŚNIENIA WYRAZÓW I ZWROTÓW
SŁOWA I SŁÓWKA
BIOGRAMY I WSPOMNIENIA
-
Stanisław Cygan : Dwa kwestionariusze do badań słownictwa regionalnego autorstwa Barbary Bartnickiej
