PORADNIK JĘZYKOWY
NUMER 2 / 2023
W ZESZYCIE
- Zeszyt poświęcony jest gwarom i zróżnicowaniu regionalnemu polszczyzny dawniej i dziś. Gwara jako mowa społeczności oralnej opiera się na przekazie międzypokoleniowym. Duża część lokalnej leksyki funkcjonuje w sferze zbliżonej do biernej znajomości, co w znacznym stopniu determinuje ograniczoność materiałów leksykograficznych. Znaczna część słownictwa podawana jest przez respondentów dopiero po jednoznacznej interwencji eksploratora.
- Zróżnicowanie gwar śląskich świadczy o bogactwie doświadczeń regionalnych tych ziem, podtrzymywaniu miejscowych tradycji, zwyczajów, obyczajów i obrzędów, ważności tożsamości lokalnych i „małej ojczyzny”. Może powinno być ono badane za pomocą paradygmatów korzystających z modelu użycia języka jako podstawy metodologicznej opisu.
- Historia filozofi i po góralsku Józefa Tischnera stanowi interesujące źródło do poznania gwary podhalańskiej, kultury regionu i światopoglądu górali. Jednym z pojęć podstawowych dla tej wspólnoty jest śleboda, którą rozumie się jako afirmację samowystarczalności i siły duchowej.
- Gwarowe nazwy kobiet definiują je przede wszystkim w kręgu relacji rodzinnych, poza tym kręgiem kobiety oceniane są ze względu na wygląd, stan cywilny, sposób prowadzenia się czy zachowania. O szczególnej roli starszych kobiet we wspólnotach wiejskich świadczy rozbudowana rodzina słowotwórcza gróski w gwarach Warmii i Mazur.
- Leksyce związanej ze szkołą dialektologia poświęcała mniej uwagi, co przypuszczalnie wiązało się z przyjmowanym założeniem, że szkoła jest instytucją unifikującą język. Wyniki badań ankietowych wskazują, że w słownictwie tematycznie związanym ze szkołą dostrzec można zróżnicowanie geograficzne. Rozległy zasięg geograficzny niektórych leksemów oraz ich szeroka ekstensja społeczna pozwalają na traktowanie ich jako regionalizmów.
- Dawne nazwiska są nie tylko doskonałym źródłem wiedzy o człowieku i jego funkcjonowaniu w świecie, ale także o języku tej społeczności, zarówno o cechach dialektalnych, jak i cechach dawnej polszczyzny ogólnej. Nieocenionym źródłem badań nad antroponimią polską i dawną polszczyzną są księgi metrykalne.
***
Dialektologia – gwary śląskie – eksploracja terenowa – oralność – słownictwo bierne – gwary śląskie – gwara podhalańska – śleboda – gwara mazurska – gwara warmińska – nazwy kobiet – kontakty językowe – zapożyczenia – geografia językowa – metoda ankietowa – leksyka gwarowa
– przybory szkolne – regionalizmy – nazwiska – gwary kieleckie.
ARTYKUŁY I ROZPRAWY
RECENZJE
OBJAŚNIENIA WYRAZÓW I ZWROTÓW
Pobierz artykuł
