PORADNIK JĘZYKOWY

NUMER 1 / 2015

W ZESZYCIE

  • Opisywania jednostek języka można dokonywać w dwojaki sposób: z punktu widzenia generowania wypowiedzi oraz z punktu widzenia poznawczego ujmowania świata dzięki metodologii wypracowanej przez językoznawstwo kognitywne – zasady rekonstrukcji JOŚ przebiegają w pięciu etapach.
  • Pojęcie występuje w polskiej literaturze już od bez mała 50 lat i w dalszym ciągu ta metodologia znajduje częste zastosowanie w opisach naukowych, co uzasadnia próbę syntetycznego opisu, czym jest JOŚ i jak to pojęcie może być spożytkowane w opisie języka.
  • Część programu badań JOŚ stanowi koncepcja profi lowania pojęć, która jest rozwinięciem przedmiotowego „obrazu świata” do podmiotowej „wizji świata”, ujawniającej zarówno wielowymiarowość i złożoność samego przedmiotu, jak też wiedzy podmiotu, jego racjonalności, systemu wartości, punktów widzenia i intencji.
  • Badanie JOŚ na podstawie etymologii polega na ukazywaniu motywacji semantycznej wyrazów poprzez analizę ich budowy słowotwórczej, pozycji na tle prasłowiańskim oraz związków ze spokrewnionymi wyrazami pie., co pozwala na określenie, z czym dane pojęcia kojarzyły się dawnym użytkownikom języka.
  • Refl eksja nad JOŚ jest warunkiem świadomego stosowania języka i przezwyciężania jego ograniczeń zarówno w odbiorze, jak i tworzeniu wypowiedzi, dlatego należy badać to, w jakim zakresie taka refl eksja jest możliwa w szkolnym nauczaniu polonistycznym.
  • Umieszczenie w szkolnej podstawie programowej tematu dotyczącego odkrywania JOŚ stworzyło możliwości mówienia o polszczyźnie w kontekście innych języków, a rekonstruowanie JOŚ na lekcjach ujawniło nowe sposoby interpretowania tekstów literackich i potocznych.
  • Metafora stanowi centralny element pozwalający zrekonstruować JOŚ, czego przykładami mogą być skonwencjonalizowane terminy degustacyjne w socjolekcie winiarzy lub też kreacyjne metafory stosowane w recenzjach różnych gatunków wina.
  • JOŚ w Kazaniach sejmowych Piotra Skargi ma charakter skontrastowany, autor ukazuje bowiem obraz szlachty wyraźnie podzielonej na dwa obozy: senatorski (mający konotacje pozytywne) i poselski (nacechowany negatywnie).
***

Językowy obraz świata – językoznawstwo kognitywne – defi nicja kognitywna – profi - lowanie językowego obrazu świata – profi l i wyobrażenie bazowe – etymologia a językowy obraz świata – językowy obraz świata w edukacji polonistycznej – rola metafory w rekonstrukcji językowego obrazu świata.

ARTYKUŁY I ROZPRAWY

SŁOWNIKI DAWNE I WSPÓŁCZESNE

  • Jowita Latko : Stanisław Dubisz (red.), Uniwersalny słownik języka polskiego, Warszawa 2003

GRAMATYKI JĘZYKA POLSKIEGO

  • Anna Just : Przewodnik do języka polskiego Michaela Kuschiusa – pierwszy niemiecko-polski słownik alfabetyczny na Śląsku

OBJAŚNIENIA WYRAZÓW I ZWROTÓW

  • Marcin Zabawa : Premiera, dinozaur, budżet – o nowych neosemantyzmach w polszczyźnie

SŁOWA I SŁÓWKA

English version