PORADNIK JĘZYKOWY
NUMER 2 / 2022
W ZESZYCIE
Autorami artykułów opublikowanych w tym zeszycie są uczestnicy konferencji zorganizowanych w ramach projektu „Dialog pokoleń” w latach 2020, 2021. Celem projektu jest badanie tendencji rozwojowych współczesnej polszczyzny, które polegają na tym, że – z jednej strony – w języku pojawiają się nowe środki preferowane przez media i szybko przyswajane przez młode pokolenie, z drugiej zaś – zanikają stare formy (często o podłożu
gwarowym), do których byli przyzwyczajeni najstarsi użytkownicy polszczyzny i których odejście powoduje, że z zanikiem ich mowy giną kryjące się za nią wartości.
Ratowanie od zapomnienia śladów ginących odmian polszczyzny zapoczątkował kilkadziesiąt lat temu prof. Witold Doroszewski, włączając do tej pracy nauczycieli i młodzież szkolną. Kontynuatorką tej idei jest prof. Barbara Falińska, obchodząca w 2021 r. jubileusz 90-lecia urodzin, której młodzi językoznawcy uczestniczący w projekcie „Dialog pokoleń” dedykują swe artykuły.
***
- Obserwatorium Językowe UW rejestruje najnowsze jednostki leksykalne. Zestawienie ich zasobu z pola tematycznego JEDZENIE ze słownictwem wspólnym różnym odmianom polszczyzny w ujęciu A. Markowskiego wykazuje, jak zmienia się układ kategorii leksykalnych i jakie subpola pojawiły się w słownictwie najnowszym.
- Neologizmy utworzone od podstawy zintegrowanej kato- (< katolicyzm, katolik, katolicki) we współczesnej polszczyźnie stanowią zbiór liczący prawie dwieście jednostek, wśród których znaczny udział mają określenia nacechowane pejoratywnie, ideologicznie i politycznie.
- Nową grupę feminatywów we współczesnej polszczyźnie stanowią neologizmy utworzone za pomocą sufi ksu -essa (np. ambasadoressa, baronessa, senatoressa); w większości są one zabarwione emocjonalnie (ironicznie, obraźliwie, pogardliwie, pospolicie), o czym świadczą liczne wypowiedzi w Internecie.
- Historia wyrazu pomocnik (od prasłowiańszczyzny po współczesność) wykazuje stałe poszerzanie jego zakresu znaczeniowego; początkowo odnosił się tylko do osób, następnie także do zwierząt, roślin i przedmiotów, a dziś może określać każdy obiekt, który ułatwia nam pracę lub codzienne funkcjonowanie.
- Metafora rozumiana zgodnie z założeniami językoznawstwa kognitywnego jako środek konceptualizacji rzeczywistości uwidocznia różnice w ujmowaniu pojęcia ziemi i jej plonów przez przedstawicieli różnych pokoleń – od metaforyzacji o charakterze merkantylnym po metaforyzacje symboliczne.
- Tasznik pospolity, jako roślinę mającą od dawna zastosowanie w medycynie naturalnej (ludowej), cechuje duża wariantyzacja nazw (33) w różnych odmianach polszczyzny; są one ograniczone geografi cznie i mają różną motywację semantyczną, część z nich ma charakter gwarowy, a część – potoczny.
- Dawne relacje gwarowe z obszaru Warmii pozwalają na próbę rekonstrukcji obrazów różnych wydarzeń historycznych, szczególnie przełomowych, takich jak plebiscyt w 1920 r.; w tych relacjach wyraźnie zaznacza się opozycja aksjologiczna polskie: niemieckie oraz pozytywne nacechowanie tego co lokalne (warmińskie).
***
Leksykologia – słowotwórstwo – semantyka – dialektologia – współczesna polszczyzna ogólna – gwary ludowe – neologizmy – feminatywy – metafora – metaforyzacja – słownictwo nacechowane aksjologicznie.
ARTYKUŁY I ROZPRAWY
Pobierz artykuł
