PORADNIK JĘZYKOWY
NUMER 7 / 2014
W ZESZYCIE
- Od XIV w. do 20-lecia międzywojennego w XX w. rola języka polskiego na obszarze
dawnych Kresów wschodnich sukcesywnie wzrastała, od 1945 r. jej zakres występowania
wyraźnie się zmniejszył. Współcześnie sytuacja polszczyzny na Litwie, Białorusi i Ukrainie
jest bardzo zróżnicowana, a rozwój – wszędzie regresywny.
- Odziedziczone z języka prasłowiańskiego spójnik i partykuła przecząca ni w języku
polskim do XVI w. są poświadczone w ich pierwotnych funkcjach składniowych i stylistycznych.
W zaimkach nieokreślonych przedrostek ni- kontynuuje dawne prasłowiańskie
*-ni lub *-ně.
- List dedykacyjny, prze(d)mowa, list ofiarny, list zalecający były w XVI i XVII w.
nazwami utworów dedykacyjnych, zamieszczanych w ówczesnych książkach. Sam akt
dedykowania (łac. dedicatio) był natomiast określany jako poświęcanie / poświęcenie,
ofiarowanie, przywłaszczenie, przypisanie.
- We współczesnej polszczyźnie czasowniki potrafić i trafić stanowią samodzielne centra
dwóch gniazd słowotwórczych. W XVI w. forma potrafić była regularną formacją adwerbalną,
usytuowaną na pierwszym takcie czasownika trafić.
- Odrzeczownikowych nazw zbiorowych w wydanych tomach Słownika polszczyzny
XVI wieku jest zaledwie 16. Podobnie jak w czasach późniejszych, były one tworzone za
pomocą formantów -stwo/-two/-ostwo oraz -‘a.
- W okresie 20-lecia międzywojennego w XX w. „Trybuna Radziecka” była centralną
gazetą wydawaną w ZSRR. Sytuacja izolacji językowej i kulturowej, w której znajdowali się
Polacy w tym kraju, sprzyjała przenikaniu do prasy polskojęzycznej zapożyczeń z języka
rosyjskiego.
***
Język polski poza granicami kraju – polszczyzna kresowa – język polski w XVI i XVII w.
– słownictwo – zmiany znaczeniowe wyrazów – derywaty rzeczownikowe – zapożyczenia
leksykalne – wpływy języka rosyjskiego.
ARTYKUŁY I ROZPRAWY
-
Stanisław Dubisz : Sytuacja języka polskiego na Litwie, Ukrainie i Białorusi
-
Agnieszka Ewa Piotrowska : Próba charakterystyki semantycznej wyrazów ni i ani oraz zaimków nieokreślonych z cząstką ni- w dobie staropolskiej i średniopolskiej (na materiale słownikowym)
-
Kinga Tutak : Dedykacja i jej językowe ekwiwalenty w drukach polskich XVI i XVII wieku
-
Anetta Luto-Kamińska : Co potrafił XVI-wieczny Polak, czego nie potrafi ten współczesny? Cechy semantyczno-gramatyczne w gnieździe potrafić (wiek XVI a współczesność)
-
Elżbieta Krasnodębska : Odrzeczownikowe osobowe nazwy zbiorowe w polszczyźnie XVI wieku
-
Tamara Graczykowska : Wpływ języka rosyjskiego na słownictwo wydawanej w dwudziestoleciu międzywojennym w ZSRR polskiej prasy (na przykładzie leksyki dotyczącej sfery rolniczej w „Trybunie Radzieckiej”)
SŁOWNIKI DAWNE I WSPÓŁCZESNE
-
Mirosław Bańko : M. Szymczak (red.), Słownik języka polskiego, t. 1–3, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1978–1981
GRAMATYKI JĘZYKA POLSKIEGO
RECENZJE
-
Aneta Wysocka : Halina Pelcowa, Maria Wojtak (red.), Słowa. Style. Metody, Lublin 2012
-
Joanna Wierzchowska : Włodzimierz Wysoczański, Umieranie i śmierć. Wielowymiarowość językowa, Wrocław 2012
OBJAŚNIENIA WYRAZÓW I ZWROTÓW
