PORADNIK JĘZYKOWY
NUMER 4 / 2015
W ZESZYCIE
Inspiracją treści niniejszego zeszytu była debata na temat „Co nam zostało z zaginionych
słów”, która odbyła się w Pałacu Prezydenckim z okazji Międzynarodowego Dnia
Języka Ojczystego 21 lutego 2014 roku.
***
- Rozwój słownictwa w dziejach polszczyzny zachodzi w sferze zmian ilościowych
i jakościowych. Dotyczą one kształtowania się kręgów tematycznych, odmian komunikacyjno-
stylowych, relacji semantycznych, zmian znaczeniowych wyrazów, wpływów obcych
i innych procesów reprodukcji zasobu leksykalnego.
- Różnorodność zjawisk dotyczących przekształcania się słów i ich znaczeń jest związana
m.in. z dynamiką procesów językowych, zmianami nacechowania aksjologicznego,
liniowością oraz predykcyjnością. Są wynikiem kreatywnej reakcji języka na zmiany
w kulturze materialnej i intelektualnej.
- Kolejne przekłady Biblii na język polski dowodzą licznych zmian słownictwa. Metoda
substytucji i ekwiwalencji pozwala w odpowiednich fragmentach tekstów dostrzegać archaizmy,
wyrazy przestarzałe i innowacje translatologiczne, analizować losy wyrazów – ich
zanik lub odnawianie ich wartości semantycznej i stylistycznej.
- Złożoność zmian leksykalnych obrazuje m.in. rozwój pola nazw kobiet pozostających
w relacjach pozamałżeńskich. Zmiany te dokonywały się w odniesieniu do relacji
genetycznych, hierarchicznych, chronologicznych, słowotwórczych i stylistycznych.
- Gwary ludowe przechowują dawne elementy wszystkich podsystemów języka,
w tym także słownictwa. Leksyka gwarowa przenika niejednokrotnie współcześnie do regionalnych
odmian potocznej polszczyzny i nacechowanych ekspresywnie rejestrów języka,
zyskując nową wartość komunikacyjną.
- W gwarze miejskiej Poznania zachowuje się szereg leksykalnych archaizmów. Cechuje
je zróżnicowany stopień żywotności – od wychodzenia z użycia po pełną funkcjonalność
komunikacyjną, na co pozytywnie wpływa pielęgnowanie wielkopolskiej tradycji
regionalnej.
- Utrwalaniu wartości słowników historycznych służy dziś ich dygitalizacja. Dygitalizacja
Słownika wileńskiego nie tylko funkcjonalizuje jego współczesny odbiór, ale również
wzbogaciła korpus tekstów XIX-wiecznych o ponad trzy miliony wyrazów tekstowych.
***
Słownictwo – rozwój historyczny – tendencje rozwojowe – fazy rozwoju polskiej leksyki
– uwarunkowania zmian leksyki aksjologicznej – zmiany słownictwa w przekładach
Biblii – gwary (ludowe i miejskie) a słownictwo współczesnej polszczyzny – dygitalizacja
dawnych słowników.
ARTYKUŁY I ROZPRAWY
GRAMATYKI JĘZYKA POLSKIEGO
-
Anna Just : Gramatyka polska Macieja Dobrackiego – kurs wyższy gramatyki języka polskiego
SPRAWOZDANIA, UWAGI, POLEMIKI
-
Przemysław Wiatrowski : Sprawozdanie z IV sympozjum naukowego z cyklu „Perspektywy współczesnej frazeologii polskiej” pt. „Geneza dawnych i nowych frazeologizmów polskich”, Poznań, 18 listopada 2014 r.
RECENZJE
-
Monika Kresa : Mirosław Dawlewicz, Irena Fedorowicz, Algis Kaleda (red.), Funkcjonowanie języków i literatur na Litwie. Litewsko-polskie związki naukowe i kulturowe, Wilno 2014
OBJAŚNIENIA WYRAZÓW I ZWROTÓW
-
Dorota Kruk : Kim były niemężate żony? Kilka słów o dawnych dziejach rzeczownika żona i jego derywatach
